Jakie mogą być powody stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego?

Należy zaznaczyć, że bezwzględna większość małżeństw zawieranych w kościele katolickim jest ważna. Prawo kanoniczne określa konkretne przyczyny, które mogą powodować nieważność małżeństwa, zwaną potocznie, choć błędnie, rozwodem kościelnym. Istotne jest to, że powód nieważności musiał istnieć w chwili zawierania małżeństwa. Wszelkie problemy, które pojawiły się dopiero po zawarciu ważnego małżeństwa (np. alkoholizm, ciężka depresja) nie niweczą waloru prawnego związku. Kanon 1060 kodeksu prawa kanonicznego stanowi, że małżeństwo należy uważać za ważne, dopóki nie udowodni się czegoś przeciwnego. Co to oznacza w praktyce dla osoby planującej rozpoczęcie procesu kościelnego?

 

Rozwód kościelny (prawidłowo: stwierdzenie nieważności małżeństwa) – możliwe powody:

Osoba, która jest zainteresowana prowadzeniem kościelnego procesu małżeńskiego i uzyskaniem tzw. rozwodu kościelnego, musi określić na jakiej podstawie pragnie go wszcząć.

 

Przyczyną stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego mogą być trzy grupy powodów:

1. Przeszkody zrywające, od których nie uzyskano dyspensy;
2. Wady zgody małżeńskiej;
3. Brak formy kanonicznej. 

 

Nieważność małżeństwa – przeszkody małżeńskie (zrywające)

W Kościele Katolickim wyróżnia się przeszkody małżeńskie obejmujące cechy osobiste i okoliczności rzeczowe, które powodują, że dane małżeństwo zostało zawarte nieważnie.

 

Zgodnie z prawem kanonicznym do przeszkód zrywających należą m.in:

• przeszkoda wieku,
• przeszkoda pokrewieństwa,
• przeszkoda powinowactwa,
• przeszkoda święceń,
• przeszkoda profesji zakonnej,
• przeszkoda pokrewieństwa prawnego,
• przeszkoda niemocy płciowej,
• przeszkoda różnej religii (możliwa dyspensa).

 

Nieważność małżeństwa – wady zgody małżeńskiej

Małżeństwo może zostać nieważnie zawarte z powodu braków dotyczących zgody małżeńskiej, tj:

• pozbawienia używania rozumu;
• poważnego braku rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich;
• niezdolności do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej;
• podstępu przy zawieraniu małżeństwa;
• symulacji;
• wykluczenia jakiegoś z istotnych przymiotów lub elementów małżeństwa (jedność, nierozerwalność, zrodzenie i wychowanie potomstwa);
• zawierania małżeństwa pod warunkiem;
• przymusu i bojaźni.

 

Nieważność małżeństwa – brak formy kanonicznej

Przyczyną stwierdzenia nieważności małżeństwa, czyli tzw. rozwodu kościelnego mogą być braki dotyczące formy kanonicznej, czyli samego sposobu zawarcia małżeństwa. Dotyczą najczęściej kapłana asystującego przy zawieraniu małżeństwa, a więc miejscowego ordynariusza lub proboszcza, albo kapłana lub diakona delegowanego przez jednego z nich. Przyczyna ta dotyczy m.in. braku odpowiedniego upoważnienia.  Pominięcie wskazanych w prawie kanonicznym formalności przy wyrażaniu zgody małżeńskiej może prowadzić do tzw. unieważnienia małżeństwa. Z doświadczenia kancelarii kanonicznej Salomon wynika, że brak formy kanonicznej są najrzadszymi przyczynami nieważności małżeństwa z trzech opisanych w niniejszym artykule.

 

---

Prosimy pamiętać, że artykuły blogowe Poradni Salomon mają charakter informacyjny i nie wyczerpują w pełni tematu stwierdzenia nieważności małżeństwa określonego w prawie kanonicznym. W celu otrzymania profesjonalnej pomocy prawnej należy zwrócić się do współpracujących z poradnią adwokatów kościelnych, którzy rozpatrując Państwa sytuacje indywidualnie, będą w stanie określić zasadność wskazywanych przyczyn, które w Państwa przekonaniu mogą powodować tzw. unieważnienia małżeństwa kościelnego.

 

Rozwód kościelny i unieważnienie małżeństwa to błędne, choć powszechnie stosowane sformułowania. Prawidłowym pojęciem pozostaje stwierdzenie nieważności małżeństwa.