Poważny brak rozeznania oceniającego – kiedy występuje w prawie kanonicznym?
Czym jest rozeznanie oceniające?
Kanon 1095 n. 2 kodeksu prawa kanonicznego stanowi, że „Niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy mają poważny brak rozeznania oceniającego, co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie przekazywanych i przyjmowanych”.
Pragniemy wyjaśnić, że rozeznanie oceniające to dojrzałość sądu, rozeznanie proporcjonalne do natury zawieranej umowy. Osoba zawierająca związek małżeński powinna mieć taki stopień osobowej dojrzałości, który pozwoli jej na rozeznanie potrzebne do dokonania aktu zobowiązania się oraz do podjęcia istotnych praw i obowiązków małżeńskich.
Elementy charakterystyczne dla rozeznania oceniającego
Rozeznanie oceniające dotyczy:
1) poznania intelektualnego przedmiotu konsensu małżeńskiego tj. istotnych praw i obowiązków małżeńskich. W tym miejscu warto dodać, że do istotnych obowiązków małżeńskich należą - pielęgnowanie wspólnoty życia małżeńskiego, czyli prawidłowych relacji międzyosobowych, świadczenie małżonkowi pomocy w każdej dziedzinie życia, przyczynianie się do dobra współmałżonka, dobro potomstwa, zachowanie wierności (wyłączności), współżycie na sposób ludzki, zachowanie nierozerwalności małżeństwa.
Nadto kolejne istotne elementy to:
2) ocena krytyczna przedmiotu konsensu małżeńskiego, inaczej właściwy sąd – w procesie decyzyjnym o zawieranym małżeństwie
oraz
3) wolność wewnętrzna umożliwiająca dokonanie swobodnego wyboru.
Dowodzenie tytułu poważnego braku rozeznania oceniającego, co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie przekazywanych i przyjmowanych
W toku postępowania dot. stwierdzenia nieważności małżeństwa należy dowieść, że nupturient był pozbawiony intelektualnej i wolitywnej dojrzałości. Aby poważny brak rozeznania oceniającego czynił małżeństwo nieważnym, musi dotykać podmiotu przynajmniej i zawsze w momencie wyrażania przezeń zgody małżeńskiej.
W jakich sytuacjach może zaistnieć brak rozeznania oceniającego?
Zgodnie z prawem kanonicznym o braku rozeznania oceniającego możemy mówić w sytuacji, gdy osoba w momencie składania przysięgi małżeńskiej cierpiała na chorobę psychiczną, znajdowała się w stanie psychozy. Poważny brak rozeznania oceniającego można również domniemać, gdy stwierdzono u małżonka zaburzenia psychiczne lub patologie osobowości np. psychopatię.
Pomoc adwokata kościelnego
W sytuacji, gdy zastanawiają się Państwo nad ewentualną nieważnością Waszego małżeństwa z przyczyn natury psychicznej, zachęcamy do skorzystania z konsultacji z adwokatem kościelnym w kancelarii kanonicznej takiej jak Poradnia Rodzinna Salomon, działającej głównie w Łodzi, Warszawie i Wrocławiu.
opr. na pdst. Ks. W. Góralski Kościelne prawo małżeńskie.