Unieważnienie małżeństwa - poradnik od A do Z

Unieważnienie małżeństwa to proces, w którym Kościół Katolicki bada, czy związek małżeński był ważnie zawarty od samego początku, czyli od momentu składania przysięgi małżeńskiej w kościele. Jest to procedura szczególna i różni się od rozwodu, ponieważ dotyczy sytuacji, gdy małżeństwo zostało zawarte z naruszeniem prawa kanonicznego, czyli np. były przeszkody kościelne lub wady oświadczenia woli uniemożliwiające nowożeńcom zawarcie ważnego małżeństwa.

A - Analiza sytuacji

Zanim podejmiesz decyzję o rozpoczęciu procesu, należy dokładnie przeanalizować swoją sytuację. Najważniejszym krokiem jest ustalenie, czy istnieją przesłanki, które mogą wskazywać na nieważność Waszego małżeństwa.

B - Błędy w oświadczeniu woli

Jedną z najczęstszych przyczyn unieważnienia małżeństwa są błędy w oświadczeniu woli. Mogą to być błędy co do jedności lub nierozerwalności albo sakramentalnej godności małżeństwa, które determinują wolę jego zawarcia, błąd co do osoby, co do przymiotu osoby,

C - Choroba psychiczna

Stan psychiczny jednego z małżonków w chwili zawarcia małżeństwa również może być przesłanką do jego unieważnienia. Choroba psychiczna, która uniemożliwia zrozumienie istoty małżeństwa i która występowała najpóźniej w chwili wyrażania zgody małżeńskiej przez małżonka, jest uznawana przez Kościół za podstawę do stwierdzenia nieważności.

D - Dokumentacja potrzebna do przeprowadzenia procesu

Proces unieważnienia wymaga zgromadzenia odpowiednich dokumentów. Należą do nich: świadectwo ślubu, świadectwo chrztu, wyrok rozwodowy, pozew rozwodowy, pełnomocnictwo procesowe jeśli reprezentuje Cię adwokat kościelny, a także dowody potwierdzające przesłanki nieważności.

E - Eksperci w procesie

Często sąd kościelny powołuje biegłych, takich jak psychologowie lub psychiatrzy, aby ocenić zdolność do zawarcia małżeństwa lub ustalić przyczyny jego nieważności. Małżonkowie po których występuje tytuł niezdolności do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich musi zostać poddany osobistemu badaniu przez biegłego psychologa, chyba że jego niezdolność nie wymaga dodatkowego potwierdzenia.

F - Formalności w sądzie kościelnym

Złożenie wniosku o unieważnienie małżeństwa wiąże się z koniecznością spełnienia określonych formalności. Pozew powinien być złożony w sądzie właściwym dla miejsca zamieszkania stron lub miejsca zawarcia ślubu. Ważne jest, aby pozew spełniał wymogi stawiane przez prawo kanonicznego, ponieważ w przeciwnym razie może zostać odrzucony przez sąd kościelny. Warto więc poradzić się dobrego adwokata kościelnego w tej kwestii, aby uniknąć błędów!

G - Gromadzenie świadków do procesu przed sądem kościelnym

Świadkowie są istotnym elementem procesu. Ich zeznania mogą potwierdzić okoliczności zawarcia małżeństwa oraz przesłanki nieważności. Najczęściej powoływanych jest około 3-5 świadków, którzy znają Strony przed zawarciem małżeństwa i mają wiedzę o tym, że małżeństwo mogło zostać nieważnie zawarte.

H - Historia związku

Podczas procesu unieważnienia małżeństwa kluczowe jest przedstawienie szczegółowego opisu historii związku. Sąd kościelny bada okoliczności wychowywania się, poznania się Stron, narzeczeństwa, samego momentu zawarcia małżeństwa oraz życia małżeńskiego i wydarzeń, które mogą wskazywać na istnienie przesłanek nieważności. Szczegóły te są niezbędne do właściwej oceny sprawy.

I - Inicjatywa stron

Proces może zostać rozpoczęty przez jedną ze stron małżeństwa. W procesie skróconym wymagana jest natomiast zgoda obydwu Stron. Ważne jest, aby osoby zainteresowane były gotowe współpracować z sądem kościelnym i jego pracownikami.

J - Jurysdykcja sądu

Sprawy o unieważnienie małżeństwa prowadzi sąd biskupi inaczej nazywany sądem metropolitalnym,  czy trybunałem kościelnym, który jest odpowiedzialny za zbadanie, czy małżeństwo zostało ważnie zawarte.

K - Kodeks Prawa Kanonicznego

Kodeks Prawa Kanonicznego określa zasady zawierania i unieważniania małżeństw. Znajdziecie tu możliwe tytuły prawne. Znajomość tych przepisów może pomóc w zrozumieniu procedury procesu kościelnego, który znacząco różni się od przepisów Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego oraz Kodeksu Postępowania Cywilnego, które są stosowane przy rozwodach cywilnych.

L - Liczba instancji

Proces unieważnienia małżeństwa  może odbywać się w dwóch, a nawet w trzech instancjach. Jeśli wyrok sądu pierwszej instancji zostanie zakwestionowany, sprawa trafia do sądu drugiej instancji. Co ważne, sądem drugiej instancji może być Rota Rzymska.

M - Motywy unieważnienia

Do najczęstszych motywów należą: wykluczenie potomstwa, wykluczenie wierności małżeńskiej,  bigamia, pokrewieństwo, przymus, niedojrzałość, zaburzenia osobowości, choroby psychiczne, impotencja, ukrywana choroba lub ukrywana niepłodność, liczne zdrady jednego z małżonków.

N - Nieważność małżeństwa cywilnego

Warto pamiętać, że unieważnienie małżeństwa kościelnego różni się od nieważności małżeństwa cywilnego. Oba procesy mają odrębne procedury i wymagania. Obydwa procesy regulują inne kodeksy!

O - Obrońca węzła małżeńskiego

Obrońca węzła małżeńskiego to urząd w sądzie kościelnym, w którym powołana przez sąd osoba,  przedstawia argumenty na rzecz ważności małżeństwa. Jego zadaniem jest przedstawiania wszystkich okoliczności, które przemawiają za ważnością małżeństwa.

P - Przeszkody małżeńskie

Unieważnienie małżeństwa może również wynikać z istnienia przeszkód małżeńskich, które były obecne w chwili zawarcia związku. Do najczęstszych przeszkód należą: przeszkoda wieku, przeszkoda węzła małżeńskiego, przeszkoda niemocy płciowej, przeszkoda święceń, przeszkoda pokrewieństwa, przeszkoda występku, uprowadzenia, czy przyzwoitości publicznej.

R - Rozprawa rozwodowa

W przypadku procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego, nie mamy do czynienia
z rozprawą rozwodową w tradycyjnym rozumieniu. W odróżnieniu od rozwodu cywilnego, który jest procesem bardziej zbliżonym do rozprawy, proces kościelny ma charakter dokumentalny. Oznacza to, że w sądzie kościelnym nie dochodzi do publicznych konfrontacji stron ani rozpraw, w których świadkowie są przesłuchiwani w obecności małżonków.

S - Skutki wyroku

Jeśli sąd orzeknie unieważnienie małżeństwa, czyli wyrok będzie pozytywny, obie strony po uprawomocnieniu się wyroku mogą zawrzeć nowe związki sakramentalne. W przypadku otrzymania wyroku negatywnego taka możliwość nie istnieje.

T - Terminy procesowe

Proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego wiąże się z koniecznością dotrzymania określonych terminów procesowych, które obejmują składanie dokumentów, odwołania i inne formalności. Dla osób, które nie są zaznajomione z procedurą kanoniczną, może to stanowić wyzwanie, dlatego warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, jakim jest adwokat kościelny. Taki specjalista pomoże nie tylko w przygotowaniu odpowiednich pism, ale również w pilnowaniu terminów, co jest niezwykle ważne w procesie. Adwokat kościelny, dzięki swojej wiedzy i doświadczeniu, zadba o to, by wszystkie dokumenty zostały złożone w odpowiednim czasie i zgodnie z wymaganiami sądu kościelnego. Dzięki profesjonalnemu pełnomocnikowi, nie trzeba martwić się o ewentualne opóźnienia, które mogłyby wpłynąć na przebieg procesu. Dobrze przygotowany pełnomocnik pomoże także w skutecznym sporządzaniu apelacji w przypadku negatywnego wyroku, dbając o terminowość i poprawność każdego etapu postępowania.

U - Udział adwokata kościelnego przy procesie

Adwokat kościelny to specjalista, który odgrywa kluczową rolę w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Pomaga w przygotowaniu pozwu, a także reprezentuje strony podczas całego procesu przed sądem kościelnym. Jego pomoc jest szczególnie cenna w sprawach, które są skomplikowane lub wymagają dogłębnej znajomości prawa kanonicznego.

Warto zaznaczyć, że nie każdy adwokat cywilny jest adwokatem kościelnym. Adwokat kościelny to prawnik, który posiada odpowiednie wykształcenie oraz doświadczenie w zakresie prawa kanonicznego i procedur kościelnych. Tylko adwokat kościelny ma uprawnienia do reprezentowania stron w procesach kościelnych, w tym w sprawach o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Co więcej, adwokat kościelny musi posiadać specjalną licencję kościelną, dlatego warto przed rozpoczęciem współpracy zapytać adwokata, czy taką licencję posiada.

Posiadanie licencji kościelnej przez adwokata jest gwarancją, że proces będzie prowadzony zgodnie z wymaganiami prawa kanonicznego. Dzięki jego wsparciu można mieć pewność, że wszystkie aspekty prawne związane z procesem, w tym terminowość i procedury, będą dopełnione w sposób profesjonalny i skuteczny.

W - Wyrok sądu kościelnego

Po zakończeniu postępowania sąd kościelny ogłasza wyrok, który ma kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Wyrok może być zarówno pozytywny, jak i niekorzystny w zależności od zebranych dowodów i argumentów przedstawionych podczas procesu.

Pozytywny wyrok oznacza, że sąd stwierdza nieważność małżeństwa, co w praktyce oznacza, że związek małżeński nigdy nie istniał w świetle prawa kościelnego. W takim przypadku, osoby, które zawarły małżeństwo, są traktowane jak osoby, które nigdy się nie pobrały, co otwiera im możliwość zawarcia nowego sakramentalnego małżeństwa.

Negatywny wyrok polega na utrzymaniu ważności małżeństwa, co oznacza, że nie udowodniono nieważności małżeństwa. W takim przypadku osoby, które wystąpiły z powództwem o unieważnienie małżeństwa, nie uzyskają oczekiwanego rozstrzygnięcia, a małżeństwo pozostaje obowiązujące.

Z - Złożenie apelacji

W przypadku niekorzystnego wyroku strona ma prawo wnieść apelację do sądu drugiej instancji. Apelacja musi być uzasadniona i oparta na konkretnych przesłankach.

 

Unieważnienie małżeństwa to złożony proces, który wymaga czasu, zaangażowania i wsparcia prawnego. Warto skorzystać z pomocy specjalistów, aby odpowiednio przygotować się do każdego etapu postępowania.